1990'lı yıllarda Sovyetler Birliği çökmüş ama soğuk savaş devam ediyordu. Bu aynı zamanda geleneksel casusluk döneminin de devam ettiği dönemdi. 21 Şubat 1994'te ABD istihbaratı, casusluk yaptığı gerekçesiyle dört büyük köstebekten biri olan Aldrich Ames' i tutukladı. Tutuklandığında tam 31 sene eşi Rosario birlikte CIA'ya çalışan bir emektardı. Fakat 1985'te bilgi aktarma işleri bir miktar tersine dönmüştü.
Ames'in para trafiği
Aldrich Ames, SSCB'nin dış istihbarat servisi KGB ve diğer Rus istihbarat servislerinde uzman bir CIA görevlisiydi. İlk görev yeri de Ankara'daydı. Hatta Deniz Gezmiş'in oda arkadaşıyla yakınlaştı. Bu vesileyle Dev-Genç'in içine sızdı. Aldığı bilgileri CIA'e aktardı. 16 Nisan 1985'te, CIA'nın Virginia'daki Genel Merkezine geçti. Aynı yıl SSCB Büyükelçiliği'ndeki KGB memurları, bir teklif sundular. Sovyetler Birliği'ni hedef alan operasyonlar hakkında gizli bilgileri vermesi için ona 50.000 dolar vereceklerdi. Ames Temmuz 1986'da İtalya'nın Roma kentine transfer oldu. Roma'da da KGB ile görüşmelerine devam etti. KGB, Ames'e görevi kabul ettiği dört yıl içinde 1,88 milyon dolar ödedi.
Toplamda Ruslar dokuz yıl boyunca Amerikalı ajana 4.6 milyon dolar ödedi ya da ödemeyi vaad etti. Bu sırada Ames'in meslektaşlarından farklı biçimde gösterişli yaşamı ve farklı bir haberleşme yönteminin varlığı FBI'ın dikkatini çekti. Herhangi bir haberleşme ihtiyacında posta kutusuna tebeşirle işaret bırakıyordu. Ames'in açıklanamayan serveti ve şüpheli davranışları hakkında FBI, 1993'te bir soruşturma başlattı. 10 ay boyunca da bu soruşturma devam etti. Ames eşiyle beraber resmi görevli olarak Moskova'ya seyahati sırasında da tutuklandı.
Hem yalan söyleyip hem yalan makinasından geçmek
Ames Ruslar adına bilgi taşıdığını ve bazı sırları sattığını itiraf etti. Fakat itiraf edene kadar iki defa yalan tespitine girdi ve bu testlerden geçmeyi başarmıştı. Poligraf (yalan makinası) diz üstü bilgisayar boyutlarında bir makine. İnsanların yalan söylediğinde suçluluk ve korku duygusu hissedeceği teorisine dayanıyor. Nefes alıp verme esnasında göğüs kaslarının hareketlerini, kalp atışını, derinin iletkenliğini ve galvanik deri tepkisini ölçer. Galvanik deri tepkisi duygusal deneyimler sonucu parmak uçları ve avuç içindeki terleme. Buna ek olarak gözbebeğinde ve MRI aracılığıyla beyin aktivitesindeki değişiklikleri de ölçebiliyor.
Uzmanlar bastırılması güç bu duygulara bağlı fizyolojik tepkileri ölçerken temelinde duyguların dört bileşenine bakıyor. Sorular sorulduğu esnada uyarıcının yorumlanması ilk bileşen. Bunu Ames'in sorulara getirdiği yorum olarak değerlendirebiliriz. İkinci olarak sorgulamada korku, suçluluk gibi öznel bir duygunun varlığı. Eğer Ames yaptığı işten herhangi bir suçluluk duyuyorsa kalp atışlarının hızlanması, nefes alış verişinin sıklaşması gerekiyordu. Üçüncü basamak çeşitli fizyolojik değişiklikler. Avuç içlerinin terlemesi gibi... Dördüncü bileşen ise yüz ifadesidir. Ames "Rusya'ya herhangi bir sır sattınız mı?" sorusu esnasında yüz ifadesini kontrol ediyor ve duygusuz bir poker suratı takınıyordu. Yüz ifadesini kontrol edebiliyor olması kolaydı. Fakat otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilen ve bastırılması güç istemsiz değişiklikleri nasıl göstermediği hakkında hala çok az ayrıntı mevcut.
Yalan makinesinde yalan söyleyebilme yeteneği
Aldrich Ames çift taraflı çalışan bir ajan olarak bu testi başarıyla geçmişti. Fakat bu normalde kolaylıkla yapılabilen bir durum gibi gözükmüyor. İsrail’de Polis Poligraf Birimi’nde 10 yıl çalıştıktan sonra Tel Aviv’de Enstitü kuran Mordi Gazit “Poligraf oyun değildir. Sistemi test ederken kaybedecek değerli bir şeyiniz olması lazım: İşiniz, evliliğiniz ya da özgürlüğünüz gibi..." diyor. Bir söylentiye göre eşinin lüks düşkünü olması sebebiyle, sadece para için Rusya için de çalışmaya karar veren Ames şu anda ömür boyu hapis cezası çekiyor.
Bu yazıyı kargala!
