Bilincin En Değişik Hali Hipnoz Nedir?

1700'lü yıllarda Paris'te yaşayan doktor Franz Anton Mesmer hastalarını gözle görülmeyen bir enerji ile tedavi etmeye başlamıştı. Buna "insanların vücuduna bir tür güç geçirmek" yani "hayvansı çekicilik (magnetism animal)" diyordu. Bu tedavi ile hastalar psikosomatik semptomlarından kurtuluyordu. Yöntem o kadar çok işe yarıyordu ki ünü birden artmıştı. Fransız Bilim Akademisi bu konuyu araştırmak üzere bir komisyon bile kurdu. Bu komisyon hayvansı çekiciliğin kullanımını yasaklamanın daha güvenli olacağına karar verdi. Çünkü bu gücü tanımlamakta zorlandıkları gibi böyle bir gücün var olduğunu kanıtlamak dahi onlar için zordu. O gün Mesmer'in hayvansı çekicilik diye tanımladığı tekniğin günümzdeki adı; hipnoz...

Hipnozla değişimin başlaması

Birçok efsane bilgi ve yanılgılara rağmen hipnoz terapötik ve gerçek bir süreçtir. Amerikan Psikoloji Derneğine bağlı Psikolojik Hipnoz Bölümünün 1993'te yaptığı tanımı ile; Araştırmacı, klinik tedavi uzmanı kişiye duyum, algı, düşünce, his veya davranışlarda değişiklik yaşayacağını telkin etmesidir. Genel bakış açısıyla da bir gevşeme, gelişmiş odaklanma ve konsantrasyon sağlama, değişmiş bir farkındalık halidir. Hipnozu uzman zihinsel imgelerle sözlü tekrar şeklinde yapar. İnsanın değişiklikler hakkında önerilere daha açık hale gelmesi de değişimi başlatan unsurdur. Hipnotize olmuş insan aslında hiper-farkındalik halindedir fakat görüntüleri uykulu ve dalgındır.

Kimler kolaylıkla hipnotize olur?

Arkana yaslan ve gevşe... Söylediklerimi takip et... Sağ kolun ağırlaşıyor.. Şimdi iki kolun birbirine yaklaşacak... Dinleyen veya dinleyenler bir çeşit trans haline geçtiler. Araştırmalar hipnozun insanlar üzerindeki etkisine dair bir çok veriye ulaştılar. İnsanların yüzde kırkının hipnotize olmak konusunda hassasiyetleri düşük, yani kolayca hipnotize edilemezler. %30 orta derecede hassasiyet sahibi. Geri kalan %30 ise yüksek derecede hassas. Bu durumu içe dönüklük, dışa dönüklük, sosyal konum, zeka, irade, cinsiyet, uysallık, saflık veya motivasyon derecesi değiştirmiyor. Bunu değiştiren tek özellik imgesel telkinlere tepki gösterebilme becerisi.

Son 40-50 yıl içinde konuyla ilgili görüşlerde ciddi değişimler oldu. Öncelikle araştırmacılar hipnozun kişinin trans benzeri bir hale geçtiğini düşünmekten vazgeçti. Bazıları ise hipnoz olmuş bir insanın henüz bilinmeyen bir bilince geçtiğini düşünüyordu. Daha yakın bir zamana geldiğimizde ise sosyobilişsel hipnoz teorisine göre imgesel telkinlere tepki verebilme becerisi olduğuna inanmaya başladılar. Konuyla ilgili seksen beşten fazla makalesi bulunan Irvin Kirsh hipnozda gözlenen bütün fenomenlerin hipnotize edilmeyen deneklerde de görüldüğünü tespit etti. Bu da imgesel telkine yatkınlığı olan kesimin odaklanabilmesiyle alakalı.

İnsanlar neden hipnoz olmak isterler?

Hipnoz olabilmek için öncelikli olarak güven duymak ve rahat hissetmek şart. Kişi bir sese ya da bir nesneye konsantre olur. Fakat davranışlarını kontrol etmeye devam ederler. Hipnoz esnasında denekler uykuya dalmazlar. Çevre farkındalığı hiç kesilmez. Ahlaki standartları devam eder. Hayır diyebilirler veya seansı durdurmak isterlerse bunu yapabilirler.

Geçtiğimiz 100 yıldır uzmanlar bu tekniği terapi amaçlı kullandı ama bunların yanında çalışmalar hipnozun tıbbi ve terapötik olarakta bir çok alanda faydası olduğunu göstermiştir. Sigara kullanımından tutunda diş hekimliğinde hipnotik analjezi yoluyla acının daha az rahatsızlık verici hale gelmesine kadar yardımcı olur. Buna ek olarak psikolojide korkuların ve endişelerin serbest bırakılmasında algı değişmini yakalamak çok muhtemel. Eğer denekler sonrası için verilen ipuçlarına uygun davranırlarsa otomatik tepkiler kişinin faydasına yönelik devam etmekte. Mesela, kişi daha önceden belirlenmiş bir kelimeyi hipnoz sonrasında her duyduğunda beklenilen tepkiyi vermeye devam ediyor. Uyandığında hiç bir zaman ne olduğunu hatırlamayacaksın. Bu telkini uzmanlar çalışma sonrası bellek kaybı yaratmak için kullanıyor. Bunun sebebi kişinin olumsuz deneyimlerini bastırıp ulaşılmaz hale getirmesinin olumlu sonuçlarını yakalamak.

Fakat her çalışma bu kadar bilimsel olmayabiliyor. Hipnoz esnasında sıradışı davranış örnekleri ve hatta eğlence amaçlı örneklerini görmek de mümkün. Örneğin; insanlar gönüllü olarak sahneye çıkıp tavuk taklidi yapmak, aniden uykuya dalmak, Elvis şarkıları söylemek gibi sıradışı ve komik şeyler de yaptığı olmuştur.

Bu konuyla alakalı yakaladığım en ilginç bilgilerden biri de şu. Hipnoz altında edinilen bilgiler Amerikan mahkemeleri tarafından kabul görmüyor. Bunun sebebi ise hipnotize edilen tanığın telkin yoluyla gerçekte olmayan bir bilgiyi kabul edip etmediğinin belli olmadığı. Hatta bu tanıklar mahkemeler tarafından güvenilmez olarak nitelendiriliyor. Mahkeme konusu ayrı dursun uzmanlar yöntemi mucizevilikten uzak ama sonuçlarının başarılı olduğunu kabul ediyorlar.