Merhaba, ben Doç. Dr. Beril Gürlek. Bu hafta itibariyle kadın hastalıkları ve doğum uzmanı olarak kendi alanımda en çok merak edilen veya en çok anlatmak istediğim konuları sizlerle bu platformda paylaşacağım. Böyle bir giriş yapmak kolay olsa da ilk başlığı belirlemek çok kolay değil ama "en baştan, gebelik öncesi dönemden başlamak daha akıllıca olur" diye düşündüm. Çünkü büyük çoğunluğumuz hala, gebeliğe hazırlık sürecini gebelik dönemi kadar iyi bilmiyor ve gereken hazırlığın sadece "bir bebek istemek" olduğunu zannediyoruz. Bazen de planlamadan hamile kalıyor, herhangi bir hazırlığa fırsat bulamıyoruz. Aslında prekonsepsiyon, sağlıklı bir hamilelik için çok önemli bir dönemdir.
Prekonsepsiyon nedir?
Gebelikten önceki süre olarak tanımlanmaktadır. Gelin; gebeliğinizi sağlıklı tamamlamak için prekonsepsiyonel dönemde gereken hazırlıkları kısaca öğrenelim. Gebelik öncesi sağlık taramaları, sadece ebeveyn olmayı düşünenler için değildir. Aynı zamanda, -aktif olarak düşünmüyor olsanız bile- ebeveyn adayı olan herkes için geçerlidir. Gebe kaldığı dönemde sağlıklı olan kadınların güvenli ve sorunsuz bir hamilelik geçirme ve sağlıklı bir bebek doğurma şansı daha yüksektir. Oysa gebelik planlayan kadınların sadece küçük bir kısmı hamilelik öncesi davranışlarını değiştiriyor ya da bunun önemini biliyor. Prekonsepsiyonel sağlık incelemeleri; bildiğiniz veya henüz bilmediğiniz, gebelik üzerinde etkili olması muhtemel durumların araştırılması demektir. Ancak en önemli alanı sağlıklı davranışları teşvik etmektir.
Prekonsepsiyonel dönemde yapılan ilk muayenede amaç risk değerlendirmesi yapmaktır. Bunun için özgeçmişiniz ve hastalıklarınız sorgulanır. İlk temel soru yaşınızdır. Çünkü ileri yaş gebeliklerinde fetal genetik hastalıklar, düşük, gebelik şekeri/hipertansiyonu ve ölü doğum riskleri artar. Kadınlar, bu planı kırklı yaşlarına kadar ertelemenin sonuçlarının farkında olmalı. Ayrıca bu durumu da üreme sağlığı planlarında dikkate almalıdır.
Medikal öykünüzde öncelikle, geçmiş hastalıklarınız ve kullandığınız ilaçlar incelenir. Kullandığınız ilaçlar bebeğinize zararlı riskler taşıyorsa ilaç değiştirmek olasıdır. Bazı hastalıklar bu süreçte, seyrini değiştirip şiddetli hale gelir. Hatta bazen düşük, gelişme geriliği, erken doğum gibi gebelik komplikasyonlarına neden olur. Bu hastalıklar için gereken tedbirler ve gebeliğe hazır olup olmadığınız prekonsepsiyonel dönemde özellikle tartışılmalıdır.
Gebelik öncesi riskli durumlar
Gebelikten önce bazı laboratuvar parametreleri de incelenir. Testler mevcut hastalıklara veya risklere bağlı olarak genişletilebileceğinden bazı analizler özellikle riskli gruplara yapılır. Bazıları ise tüm gebelik planlayan kadınlara yapılmalıdır.
- Gonore, klamidya, sifiliz, HIV, hepatit B ve hepatit C gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar riskli gruplarda incelenmelidir.
- Kızamıkçık ve suçiçeği bağışıklığı mutlaka sorgulanmalıdır. Hamilelikte kızamıkçık enfeksiyonunun fetus üzerinde ciddi olumsuz etkileri olabilir. Hamilelikten önce aşılama ile önlenmesi mümkündür.
- Genetik taşıyıcı taraması, kadının veya eşinin tıbbi geçmişine veya ailede kalıtsal hastalık geçmişine, etnik kökene ve hasta talebi ile yapılır. İdeal olarak taşıyıcı taraması testlerinin sonuçlanması ve genetik danışmanlık uzun zaman alabileceğinden gebelikten önce yapılmalıdır.
- Diyabet, fetal anomaliler ve düşük başta olmak üzere ciddi gebelik komplikasyonlarına neden olur. Bununla birlikte gebelikten önce iyi glikoz kontrolü bu riskleri azaltır. Ancak optimal glisemik hedeflere ulaşmak zaman alır. Bu nedenle gebelik öncesi dönemde diyabet olan veya riski taşıyan kadınların mutlaka açlık kan şekeri ve HgA1C düzeyleri kontrol edilmelidir. Birinci derece akrabalarında diyabet öyküsü olanların, özgeçmişinde kardiyovasküler hastalık, polikistik over sendromu, insülin rezistansi veya inaktif yaşam tarzı öyküsü olanların diyabet açısından taranması gerekmektedir.
Bu başlangıç testlerinden sonra bazı yaşam tarzı değişiklikleri ve gereksinimleri de gebelik öncesi dönem için oldukça önemlidir.
Dikkat etmeniz gereken sağlıklı davranışlar
- Folik asit (günlük 400-800 mcg) ve iyot takviyesi (günlük 150-250 mcg) almak da dahil olmak üzere sağlıklı bir diyete sahip olmak
- Düzenli fiziksel aktivite yapmak
- Aşılarınızın güncel olmasını sağlamak
- Rahim ağzı taramanızın güncel olmasını sağlamak
- Sigara, alkol ve opioid kötüye kullanımından uzak durmak
- Normal bir vücut kitle indeksi elde etmek için kilo vermek (veya almak)
- Davranış değişiklikleri örneğin, el yıkamak ve diğer hijyenik önlemler; az pişmiş etlerin ve pastörize edilmemiş gıdaların tüketiminden kaçınmak. (Bu önlemler toksoplazmoz, sitomegalovirüs ve listeriosis gibi enfeksiyonlara yakalanma riskini azaltır)
Bu sağlıklı davranışlar, yalnızca bir gebelik planı varken geçerli değildir. Aksine tüm doğurma yıllarınız ve yaşamınız boyunca genel sağlığınız ve yaşam kaliteniz için faydalı olacaktır.
40 yaşın altında, bebek isteği olan her 3 çiftten 1’i denemelerin ilk ayında başarılı olurlar. Her 10 çiftten 8’i ise ilk yıl içinde gebe kalacaktır. Gebe kalma sadece bir başlangıçtır. Bu yolculuğunda sağlıklı bir süreç için, henüz yola çıkmadan gebelik öncesi sağlık danışmanlığı almanızı öneririm. Bu konuda bilgi almak için kliniğime de gelebilirsiniz.
Sağlıklı günler dilerim.
Bu yazıyı kargala!
