İnternet ve internet ile ilgili tanımlar değişiyor. Hatta burada bahsettiğim üzere internet evrim geçiriyor. Bundan 30 yıl önceki çevrimiçi kavramı ile bugünkü arasında büyük bir fark var. Yaklaşık beş sene sonraki ise bambaşka olacak. Zira bu ifade Web 3.0'a ait en temel değişimlerden birisini içeriyor. Web 3.0 hakkında temeldeki değişimi 4 başlıkta topluyoruz:

• Şeylerin interneti
• Semantik internet
• Merkeziyetsiz internet
• Üç boyutlu internet

Şeylerin, interneti olacak

Yeni internetin en büyük yeniliklerinden biri artık bütün cihazların akıllı olması. Yani Web 1.0 ile bilgisayarlarda olan internete erişim Web 2.0 ile telefonlara, tabletlere (mobile) taşındı. Bir işletim sistemi olan her cihaz çevrimiçi olabiliyor. Buna alıştık. Peki ütünüz çevrimiçi olsa?.. Buzdolabınızla ya da bulaşık makinanızla anlık temas kursanız?.. Yani elektrik ile çalışan her "şey" çevrimiçi olsa ve bağlanabilseniz... İşte buna "internet of things" -yani "şeylerin interneti"- diyoruz. Web 3.0 bizi dijital ekranlara tabi olmaktan çıkarıp her "şeye" erişme imkanı sağlayacak. Eşyalar için de evrensel bir hal kazanacak "çevrimiçi". Dolayısıyla robotik hayatımızın başlangıcı olacak. Endüstriyelleşen sanayi sonrası iş gücünü robotlarla paylaşır olduk. Artık evimiz de akıllı robotlara açılacak. İkinci makine çağı başlıyor. Akıllı süpürgeler küçük bir ön gösterim. Çok daha fazlası geliyor.

Aslında Huawei, zaten bunun için yaygın bir çalışmayı Harmony OS ile yapıyor. Yani bütüncül bir işletim sistemi ile hazırlığını yaptı Çinliler. Harmony OS, Huawei'nin telefonlarında vitrine çıksa da esasen bir "şeylerin interneti" ürünü. Mobil cihazlardan TV'lere, arabalara, beyaz eşyalara kadar her "şey" için kurulmuş bir sistem. Piyasaya sürülmüş erken dönem bir Web 3.0 tasarımı.

Birey anlam kazanacak

Çevrimiçi kadar önemli diğer kavram, semantik internet. Basitçe "anlam bilimi" diyebileceğimiz semantik, yeni internete sezgisellik katacak. Yapay zeka, daha akıllı olacak ve daha anlamlı cevaplar üretecek. Sizin internetle olan ilişkinizi değerlendirip kişisel veriler sunacak. Basit bir örnekle açıklamak için diyelim ki internete girip Efes yazdınız. Eğer yazarımız Özgür gibi basketbol düşkünü iseniz karşınıza Anadolu Efes takımı ile ilgili veriler düşecektir. Züleyha ya da Emine gibi gezmeye meraklıysanız Efes Harabelerine düşeceksiniz. Diğer bir ihtimalde de fıçı, ekstra ya da malt seçimlerini görürsünüz. Bu durumda tavsiyem şu: Soğuk içiniz.

Aslında halihazırda bunun örneklerini zaten yaşıyoruz sanırım. "Geçen şundan bahsettik bir baktım ki Instagram'da karşıma çıktı. Var ya; bu telefonlar bizi dinliyor." Tabii bunu yapan sistem değil bir uygulama. Bu bağlamda semantik internet, uygulama ile değil bütün olarak sezgiselleşecek. Sonuçta topluluk eğilimi değil bireyin kendisi öne çıkacak. Mevcut arama motorları, anahtar kelimeler arasındaki bağlantıyı bölgesel kullanıcı eğilimine göre değerlendiriyor. Algoritma, en çok etkileşim alanı öne çıkarıyor. Ama yeni internet böyle olmayacak. Sezgisel hareket edecek. Mesela şu an Fransa - Brezilya yazıp aratsanız dünyadaki en güçlü eğilim futbol olduğu için sayfalarca futbol içeriğine maruz kalırsınız. Peki ya futbola hiç ilginiz yoksa?.. İşte Web 3.0 bunu sezecek ve size sanatsal içerikler ya da akademik metinler gösterecek. Çünkü ben Apple yazdığım zaman ortaya çıkan şey ile elmanın faydalarını araştıran bir teyzenin görmek istedikleri farklıdır.

Bitcoin sadece bir para değil

Üçüncü başlık da merkeziyet ya da veri mülkiyeti. Blok zinciri kavramı ile hayatımızda özellikle iki kavramın değeri yer değiştirdi. Para ve bilgi!.. Paranın karşılığı artık dijitalleşti ve Bitcoin oldu. Bilgi/veri ise daha da kritik. Yukarıda bahsettiğim örneklerde özellikle Google yazmamamın bir sebebi var. Çünkü Web 3.0 ile veri/bilgi bir merkezde toplanmayacak. Dağılacak. Her eş kendi verisine sahip olacak ve bu bilgi dağıtıma açıldığında yine herkese açık olacak. Yani şu an milyar dolarlık veri havuzuna sahip olan Google, Facebook, Twitter için işler değişiyor. Bilgi dağınık olacak. Siz bu platformlarda gezerken arka planda satılan kişisel verileriniz ile büyüyen bu firmaların eli boş artık. Çünkü bilgi, tek bir sunucuya değil milyonlarca bloğa dağıtılacak. Bu yüzden yeni internet devriminin en büyük etkisi bu kısım. Buraya kadar olan başlıklar, daha ziyade kullanıcıya etki edecek iken merkeziyetsizlik kavramı, teknoloji devlerini vuracak. Bir domino etkisi ile tamamen dağılmaları bile muhtemel ancak sürece hepsi kendi çözümlerini üreterek hazırlanıyor. Sonuçlarını göreceğiz.

Bu çözümlerden biri de Facebook'a ait. Web 3.0'ın diğer değişimi 3. boyut olacak ve Facebook yakın zamanda buna ciddi bir yatırım koydu. Çok ciddi bir yatırım... Metaverse!.. Hatta sırf bunun için şirket faaliyetlerinde düzenlemeye gidip ismini Meta olarak değiştirdi. Bu kavram ile interneti ekranlardan takip etmek yerine içinde yaşayacağız. Ancak burada bir belirtmem gereken şu ki metaverse kavramı henüz tam olarak konumlandırılmadı. Yani internetin yeni halinin bir parçası mı olacak? Yoksa internet dışı yepyeni bir şey mi? Bunu da bekleyip görmek gerek.

Bu devrimde Çin çok güçlü

Web 3.0 henüz yeni açılmış bir kapı. İçeriye şöyle bir baktık ama henüz girmedik. Çünkü içerisi bildiklerimizin çok ötesinde bir tasarım. Şimdilik dışarıdaki herkes içeriye hazır olmak için uğraşıyor ve bunu beceremeyen çok net bir biçimde dışarıda kalacak. Başaranlar için ilginç teoriler var. Bunlardan biri devletlerin yerini alan teknoloji devleri!.. Ancak bundan önce cevaplanması gereken bir soru var: Yeni internetin efendisi Dünyanın doğusu mu olacak; yoksa batısı mı? Şimdiye kadar Facebook, Google, Apple, Microsoft, vs. ile adeta yön veren batının karşısında artık -sadece üretmekten çok ötede bir Çin var. Huawei ve Xiaomi ve Koreli dostları ile bu sefer birçok anlamda batıdan öndeler. Sanayi devrimine yakın bir değişim olacak Web 3.0, büyük bir savaş barındırıyor. Peki kazanan kim olur dersiniz? Bu konudaki fikirlerini yazarımız @arifzeren bir sonraki yazısında paylaşacak.