Geçen hafta kripto piyasalarında deprem etkisi yaratan bir süreç yaşandı. Bir gece ansızın başlayan çöküş, fiyatları dağıtırken piyasada zaten eksik olan güven iyice azaldı. En güçlü ikinci kripto borsası olan FTX, Çinli rakibi Binance borsasının sahibi CZ'nin twitleri sonrası adeta yıkıldı. Bu süreçte kimileri CZ'yi haklı bulurken kimileri de manipülatif olduğu gerekçesi ile topa tuttu. Her halükarda FTX ve sahibi Sam Bankman-Fried'ın (SBF) masum olmadığı gerçeği kesin.

Peki süreç buraya nasıl geldi? En büyük 2. borsa, -üstelik Amerika'nın desteklediği bir şirket olmasına rağmen- bir haftada nasıl dağıldı? Çin Amerika'yı yendi mi?

Çarşamba günü CoinDesk, FTX borsasının yatırım ve ticaret kolu olan Alameda'nın bilançosunu içeren bir makale yayınladı. Makale için, bunu sızdırılmış bir "özel belgeden" aldıklarını söyledi. 

Makaleye göre, bilançoda gösterilen 15 milyar doların sadece 130 milyonu fiat, varlıkların en büyük kısmı 3,6 milyar dolar değerindeki “kilitsiz” FTT ve üçüncü en büyük varlık sınıfı “FTT teminatı” idi. Yaklaşık 2.2 milyar dolar... Kısacası, Alamed'nın net özsermayesinin büyük bir kısmı kendi FTT tokeniydi.

İnsanlar Alameda Research ve FTX borsasının ödeme gücü konusunda endişelenmeye başladıkça, makale kripto alanında dalgalar yaratmaya başladı. 

CZ sazı eline alıyor

Ertesi Pazar günü, Binance CEO'su Changpeng Zhao, Binance'in FTT token varlıklarını tasfiye edeceğini bir tweet ile duyurdu. Yaklaşık 500 milyon dolar değerinde 23 milyon FTT tokeni!.. Dolaşımdaki toplam FTT token arzının yaklaşık %17'sini oluşturduğu için devasa bir miktar idi.

Bu duyuru üzerine Almeda Research, piyasa fiyatını etkilememek için FTX tokenlerini 22$ sabit fiyattan almayı teklif etti. Hatta bunu yaparken biraz da küstah idi. Ancak bu teklif, açık piyasada satmayı tercih edeceklerini söyleyerek CZ tarafından kabul görmedi. Yani bir yerde savaş ilan ettiği an bu oldu.

Bu, özellikle traderların paniğe kapılmasına ve varlıklarını FTX'ten çekmek için acele etmesine yol açtı. Artık herkes FTX kasasında duran varlığını çekmek için yarışıyordu. FTX CEO'suna göre, toplamda para çekme işlemleri yalnızca Pazar günü 5 milyar dolara ulaştı. Aynı Pazartesi günü, FTX borsası CEO'su Sam Bankman-Fried, kısaltması SBF olan tweet attı: 

“FTX iyi; sadece bir rakip asılsız söylentilerle peşimize düşmeye çalışıyor. 1 milyar fazla nakitimiz var.” 

FTX

Ne var ki bu açıklama yetmedi. FTX'ten para çekme talebi durmadı. Bir gün sonra, -Salı günü- Sam, FTX'in Binance ile stratejik bir anlaşma yaptığını duyurdu. Aynı zamanda CZ de bir twit ile ortalığı sakinleştirdi.  

"FTX likidite sıkışıklığı nedeniyle yardım istedi, bu nedenle FTX'i satın almak için bağlayıcı olmayan LOI (niyet mektubu) imzaladık."  

CZ

Binance > FTX

Twitter üzerinde adeta canlı bir taht savaşına dönüşen süreç belirsizliğe döndü. Binance -yani CZ ve Çin- FTX'i ezdi mi? FTX gibi bir oyuncu bilançosunu nasıl bu kadar kötü yönetebilir? Bu büyüklükte bir likidite krizi nasıl bu kadar hızlı gerçekleşebilir? Herkes ve birçok FTX yatırımcısı süreci korku ve endişe ile takip ediyordu.

Aslında her şeyin sebebi bahar krizi idi: LUNA!.. Çünkü bu yıl boyunca FTX, Terra LUNA çöküşünden etkilenen iflas eden diğer kripto şirketlerini kurtarmak ile uğraştı. LUNA, Nisan 2022'de zirvesindeyken 41 milyar dolarlık piyasa değerine ulaştı. Ancak kriz patlayınca birçok hedge fonu, borç verenler ve hatta LUNA'yı elinde tutan bazı borsalar iflasa sürüklendi. İşte orada Alameda Research aracılığıyla hareket eden FTX, kurtarıcı rolünü üstlendi. Celsius, Voyager Digital ve BlockFi gibi en büyük başarısız oyuncuları satın aldı.

Aslında bu satın almaların nedeni kısmen, FTX'in borç verme tarafında bu oyuncularla derinden ilgilenmesi ve tamamen çökmelerinin FTX'e daha da fazla zarar vermesiydi. Bu yüzden onları devraldılar. Ancak bu, tüm yapıyı riskten kurtarmadı. Oluşan kara deliğin bir şekilde kapatılması gerekiyordu. Alameda Research, bunu finanse etmek için kendi token'ı olan FTT'yi teminat olarak kullanarak varlık tarafına koydu. Üstelik müşteri fonlarını da kullanmaya başladılar ki ziller orada çalmaya başladı. Söylentilere göre FTX, Alameda Research'e yaklaşık 4 milyar dolar transfer etmiş. Yani bizim varlığımız ile batan şirketler kurtarılmış.

Kaçan kurtuldu mu?

Çarşamba günü FTX dramasının bir sonraki bölümü gerçekleşti: Binance, yaklaşık bir günlük durum tespiti sonrasında keşfettikleri mevduat tarafındaki açığın boyutu nedeniyle FTX satın alma sözleşmesinden çekildiğini duyurdu. Gerisi ise cadı kazanı... Evvela varlık çekimini tamamen durduran FTX, müşterilerine 5 katı fiyattan Tron (TRX) sattı. Çünkü çalışan tek ağ o idi. Dikkatinizi çekerim; Justin Sun yine işin içinde. Denize düşen yatırımcı yılana sarıldı ve aşırı pahalı alışverişi kabul etti. Sonraları gördük ki bunu yapanlar en azından paralarının birazını kurtarmış. Bahamalar'daki SBF "çeşitli yöntemlerle" FTT üzerinden müşterileri mağdur ederken kısa süre sonra FTX iflas açıkladı. Şirket varlıklarını iade edemiyordu.

Herkes param ne olacak diye düşünürken bir hacker grubu çıktı ortaya. FTX'te umudu olan insanlara son kurşunu sıktılar ve yaklaşık 600 milyon dolar çaldılar. Hacker kim mi? Herkesin aklında bir cevap var ama yargısız infaz olur. Gerçi şu an Bahamalar'da tatil yapan SBF için yargı ne kadar çalışıyor; meçhul!

Kripto dünyasının en zengin iki adamı

Peki birkaç yıl evvel kanka olan bu ikili neden düşman oldu?

Hikaye, 2017'de kısaca CZ olan Changpeng Zhao'nun Binance'i piyasaya sürmesiyle başladı. Binance, hızla büyüdü ve iki yıl içinde dünyanın en büyük borsalarından biri haline geldi. 

2019'da ise Sam Bankman-Fried, Wall Street'ten gelen BlackRock, Sequoia Capital ve SoftBank gibi birinci sınıf yatırımcılardan önemli miktarda fon toplayarak FTX'i kurdu. Stephen Curry gibi ünlüler ile kurduğu ilişkiler ile son derece sempatik bir görüntü yakaladı. Hatta CZ de FTX borsasındaki ilk yatırımcılardan biriydi. Birlikte çalışmak için bir planları bile vardı. 

Aslında finansman tarafında FTX, kriptoda daha önce gördüğümüz en büyük başarılardan biri. Zira Sam, 32 milyar dolarlık bir değerleme ile 7 turda 1,8 milyar dolarlık yatırım toplamayı başarmıştı. İkisi de mutluydu; yüzlerde ve tokalaşmalarda sevgi ve barış vardı. 

Herkes öldürür sevdiğini

Ancak aşk uzun sürmedi. Amerikalı FTX kısa sürede Çinli Binance rakibi haline gelmeye başladı. Ne sıradan bir hikaye... Ancak daha da önemlisi, SBF, Washington'da düzenleyici lobi çalışmaları yapmaya başladı ve bunların bir kısmı Binance'e yöneltildi. Sam, yarışı kazanmak için Amerika ile uyumlu olmasını gerektiğini biliyordu. Bunun için siyasilerin desteğini alması gerekiyordu. Bu nedenle regülasyonlara açık olduğunu ifade etti. Hatta DeFi'nin düzenlenmesi gerektiğini de... Kripto felsefesine tamamen aykırı bu tutum onu kendi camiasında istenmeyen adam konumuna itti. Birçok kişi ona sırtını döndü. Ancak Washington'da oldukça başarılıydı. Hatta son zamanlarda Biden'ın kampanyasının en büyük bağışçılarından biri oldu.

Ancak geçen yıl CZ, FTX'teki 900 milyon dolarlık hissesini elden çıkarmaya karar verdi. Sam ise çoğunlukla stabilcoinlerle ve FTX tokenler ile ödedi. İşte bu kısım da CZ'nin geçen Pazar sattığını söylediği 23 milyon tokene tekabül ediyor. Yani hikayenin başlangıcı FTX kurulurken CZ'nin yaptığı yatırıma dayanıyor.

FTX'te ters giden neydi?

Şüphesiz birçok yatırımcı önemli meblağlar kaybetti ve kaybedecek. Bunun sektör üzerindeki genel etkileri oldukça belirgin olacak. Amerika için belki de yıllardır aradığı fırsat!.. Düzenleyiciler devreye girecek ve düzenleyici gereklilikleri sertleştirecek. Bu durumda Binance'ın tutumu merak konusu ki o durumda Ethereum da büyük önem arz ediyor. Çünkü açıklamalara göre Binance rezervlerinin büyük kısmını Ethereum oluşturuyor.

Özetle FTX'in çöküşünü şu üç sebebe bağlayabiliriz. 

• FTX şeffaf değildi ve batan şirketleri satın alarak kendi açıklarını devamlı büyüttüler. Bunu da yatırımcılarından gizlediler.
• Borsa tokenini teminat olarak göstermek... Bu tür varlıkların fiyatları normalde sağlam bir teminat olarak hizmet edemeyecek kadar değişkendir. Ancak Alameda bilançosuna FTT'yi 3 milyar dolar değerleme ile ekledi ve bunu farkeden CZ'nin gazabına uğradı. Serbest piyasa acımasızdır'
• Müşteri fonları asla yatırım ve finans aracı değildir. Çünkü bu açıkça dolandırıcılık! Geleneksel banka sistemleri, bunun gibi olayları önlemek için yüzlerce yılda gelişti. Reuters'e göre FTX, bir dizi kayıptan sonra ticaret şirketini desteklemek için Alameda'ya bazı müşteri mevduatları da dahil olmak üzere en az 4 milyar dolar aktardı. 

Şimdi kaldı geriye cevapsız sorular. FTX mağdurlarına ne olacak? SBF nasıl cezalandırılacak? Piyasalar bundan nasıl etkilenecek? Kripto varlıklar güven kaybını nasıl aşacak? Aslında tüm bunların ötesinde bir soru var: Amerika bu durumda regülasyonları devreye sokacak mı? Çünkü bu hamle kripto dünyasında bugüne kadar görülmemiş sonuçlar doğuracaktır. Son yaşananlardan sonra Amerika'nın eli güçlendi. Binance ve CZ ile beraber... Çinli bir adam ve Amerika artık kripto varlıkların geleceği için pozisyon aldılar. Sürecin tamamı zaten onların eseri! Bilerek ya da bilmeyerek... Sanırım bu darbenin kazananı biz olmayacağız. Çünkü fillerin savaşı henüz yeni başlıyor.