Yakın zamanda sıfır bir araba mı alacaksınız? Playstation 5 mi bekliyorsunuz? Şöyle iyi bir fiyat/performans telefonu mu istiyorsunuz? Alacağınız cevap aynı: Biraz bekleyin! Ne yazık ki daha çok beklersiniz. En azından uzmanlara göre 2 sene beklersiniz. Peki sorun nedir? Çip!.. Tüketici elektroniği ile otomotiv sektöründe kardeş kavgasına dönüşen çip sıkıntısı artarak devam ediyor. Çünkü arz, talebi karşılamıyor. En iyi ihtimalde bile... Peki ne zaman başladı bu sıkıntı? Üretimi arttırsak olmuyor mu? Neden bu kadar uzadı? Sebebi nedir? Gelin birlikte bakalım.

Sorun varsa korona da vardır

Yarı iletken olarak bilinen çiplerin sorun haline dönüşmesi birçok sebebe bağlı ama bu sebeplerin en majör olanını tahmin etmek zor değil: Korona!.. 2019 yılında Çin'den tüm dünyaya yayılan salgın sonrası, tüm dünya sokaklardan çekildi. Türkiye de dahil tüm ülkelerde slogan belliydi: #evdekal Böylece otoyollar da boşaldı. Ulaşım faaliyetleri sıfıra yaklaştı. Yani arabalar geçici olarak servis dışıydı artık. Dolayısıyla otomotiv sektörünün çip talebi de durdu. Bu sefer çipçiler, istikameti tüketici elektroniğine çevirdiler. Aslında çevirmek zorunda kaldılar. Çünkü millet evde kalınca bu sefer bilgisayar ve telefonda geçen süre arttı. Üstelik her şeyin "uzaktan" olanı moda oldu. Bilgisayarlara olan ihtiyaç arttıkça arttı. Çipler hep tüketiciye gitmeye başladı. Hem de önceki döneme göre kat kat artarak. Peki sonra ne oldu? Otomotiv sektörü tekrar üretime başladı. Ama meydan artık bıraktığı gibi değildi. Çiplerin yeni sahibi tüketici elektroniği sektörü idi. Üretim hattı değişti. Yani yeni bir sipariş için ortalama 40 hafta gerekiyor artık. Bu yüzden olsa gerek sırayla fabrika kapatıyor otomovciler. Ford, Toyota, Renault, Volkswagen ve en son Peugeot ve Jaguar... Bu kapamaların tahmini maliyeti 67 milyar $. Üstelik yeterli iş gücü ve sermaye olmasına rağmen. Yani bu ufak çiplerin kıymeti boyutlarıyla ters orantılı. "Önemli olan boyutu değil işlevidir" deyişinin kanlı canlı örneği!

Huawei'nin ambargo korkusu

Sorunun diğer kritik sebepleri 5G ve Huawei. Tüm dünya 5G alt yapısına geçerken -tam da işler sıkışıkken- yüksek doz çip tüketti. 5G muazzam altyapı ama bu altyapının çipi de muazzam ve dünya 5G için çok fedakarlık yapıyor. Diğer yandan önemli bir telekomünikasyon şirketi olan Huawei de Amerikan ambargosundan korktuğu için zamanında çok büyük miktarda çip stokladı. Yani şu an Huawei, bir çip balinası!

Bütün bunların yanında bir şey daha var ki biraz inanç meselesi: Kötü şans! Bunca sıkıntının yanında Teksas'taki korkunç bir kış fırtınası yarı iletken fabrikalarını kapattı ve Japonya'daki bir fabrikada çıkan yangın da benzer gecikmelere neden oldu. Üstüne bir de nakliye sıkıntılarını ekleyin. Avrupa'da şu an kamyon şoförü yok. Hatta yakın zamanda yaşanan petrol kıtlığını bile buna bağladı İngiliz hükümeti. Bu "şoförsüzlük" çip fiyatlarını olumsuz etkiliyor. Şöyle ki bir konteyner maliyeti yaklaşık 10 katına çıktı. Yani çipin parasını vermek yetmiyor bir de çipini sokmak gerek.

Tüketici yine mağdur

Peki bu kadar talep varsa arzı arttırmak çözüm olmaz mı? Aslında olur ama o kadar kolay değil. Zira bir çip fabrikasının yapım süresi ortalama 18-24 ay ki zaten çözüm için öngörülen süre de bu. Pahalı olması bir kenara bunu yapabilecek sayılı güçlü firma var. TMSC ve Samsung gibi firmaların yanında küçük çipçilerin yeni bir fabrika gücü yok. Yani artan talebe verecekleri tek cevap var: Parayı veren (Apple, Samsung, vs.) düdüğü çalar. O düdüğü çalan da tüketiciyi düdükler. Bu kadar basit! Yani olan yine bize olacak. Mesele şu ki şimdilik Sony bile düdük çalamıyor. Durum o kadar ciddi; piyasadaki son çip havuzu kullanıldı. Bu yüzden şimdiye kadar tüketici kısmen hissetmişti. Bundan sonrasını beraber göreceğiz.

Anlayacağınız PS5 bolluğu için biraz daha beklemelisiniz. (Ben aldım!) Artık Samsung bile senede iki amiral gemi konusunda temkinli. Sıfır otomobillerde eski model analog hız ölçerler görebilirsiniz. Çünkü aslında otomobiller de tekerlekli bir tüketici elektroniği odası. Bir yerden çalmak şart! Neyse ki Tayvan ve Güney Kore'nin yanına ABD ve Çin de çip üretimi yarışına katıldı. 2022 en azından çipler için nispeten umut verici.